Sosnowiec jest miastem o bogatej historii i pięknej przyrodzie. Wiele z tego co cenne i warte uwagi zostało zatracone. Pozostały jednak nieliczne perełki, o których należy pisać. Należy zwrócić uwagę na to, że silny rozwój miasta zawdzięczamy rodom: Schoenów, Lamprechtów i Dietlów. To oni wprowadzili na tereny miasta nowoczesny przemysł, byli fundatorami kościołów oraz przyczynili się do powstawania osiedli. Pomimo wystawnego życia jakie prowadzili, strzegli swojej prywatności, co spowodowało, że wiele faktów nie zostało udokumentowanych.
Pierwszy z wymienionych rodów – Schön, pozostawił po sobie nie tylko piękne pałace, ale także przyczynił się do powstania pięknego założenia parkowego. To właśnie część przyrodnicza stanowiła dla mnie punkt wyjścia do napisania niniejszego tekstu. Nie da się jednak opisać parku bez wskazania rysu historycznego.
Trzon historii rodu sosnowiecki Schöenów stanowi przyjazd trójki rodzeństwa (Franza, Ernsta i Fanny) w 1875 roku. W tamtym czasie nie funkcjonowała jeszcze nazwa Sosnowiec, gdyż miasto uzyskało prawa miejskie dopiero w 1902 r. Tak więc przedstawiciele rodziny fabrykantów z Saksonii dotarli do osady zwanej Sosnowice, leżącej na zachodniej rubieży Imperium Rosyjskiego. Przyjazne warunki do rozwoju działalności przemysłowej spowodowały, że obaj bracia założyli swoje przędzalnie włókiennicze. W przypadku Franza była to przędzalnia wigoniu na Sielcu, a Ernst na przędzalnię czesankową wybrał Środulę. Konieczność ciągłego nadzoru nad prowadzonym biznesem doprowadziła do tego, że Ernst rozpoczął budowę swojego pałacu. Datuje się, że Pałac Schöna wybudowany został pomiędzy 1884 r. a 1894 r., jednak brak jest szczegółowych danych, w tym także o autorze projektu neobarokowej budowli. Wiadomo jednak, że budowę pobliskiego pałacu Wilhelma ukończono w 1900 r. i stanowił on obiekt gościnny. Oba te pałace uzupełnione zostały o założenie ogrodowo-parkowe, które zlokalizowane jest w rejonie ulicy Chemicznej oraz Elżbiety i Wilhelma Schenów.
Schönowie przez wiele lat rywalizowali z Dietlami, dlatego zależało im na tym, aby ich tereny wskazywały, że są najbogatszymi i najbardziej wpływowymi mieszkańcami Zagłębia Dąbrowskiego. Dlatego też tereny przyległe do pałaców musiały idealnie współgrać z wizją i statusem majątkowym fabrykantów. Datuje się, że park powstał w latach 1884-1885 r. i miał odzwierciedlać filozofię Dalekiego Wschodu. Głównym założeniem takich ogrodów jest idea odnalezienia harmonii, ukojenia i ciszy wewnętrznej. Natomiast pod względem kompozycyjnym najważniejszym elementem w klasycznym ogrodzie Dalekiego Wschodu jest woda jako symbol życia i ruchu. Dzięki temu głównym elementem zespołu pałacowego był staw, który został zlikwidowany po zakończeniu II wojny światowej. Obecnie o jego istnieniu świadczy rozległe obniżenie terenu w zachodniej części parku. W 2016 roku, na potrzeby Święta Szlaku Zabytków Techniki – Industriada, powstał projekt landartowy „Między drzewami”, którego celem było odtworzenie zbiornika wodnego przy użyciu 50-kilometrowej gumy.
W pobliżu stawu znajdowała się przystań oraz drewniany, ażurowy pawilon kręgielni. Dodatkowo na skarpie umieszczono kamienną balustradę, która pełniła funkcję tarasu widokowego. Na terenie parku znajdowały się również trzy fontanny. Kolejnym elementem typowych ogrodów Dalekiego Wschodu jest obecność kamieni, które mają przypominać ląd i stanowić symbol niezmienności i trwałości przyrody. W tym celu Schoenowie utworzyli pagórki na terenie całego parku, które przetrwały do dnia dzisiejszego. Z upływem lat przestrzeń ogrodowo-parkowa stopniowo była przekształcana w modny w XIX wieku, typ ogrodu krajobrazowego tzw. pretzelgarten. Zgodnie z założeniami alejki miały mieć sinunosoidalny układ, a wewnętrzną część ogrodu zaprojektowano tak, aby przenikała się z otaczającym terenem tworząc harmonijną całość. W pierwszych latach XX wieku, w południowej części parku wybudowano niewielki dom zwany domem ogrodnika, który obecnie stanowi budynek prywatny. To w jego otoczeniu powstała neoromantyczna część parku ze sztucznymi grotami i ruinami. Na starych fotografiach odnaleźć można także jeszcze jeden element związany z przyrodą. Otóż w południowej części pałacu Ernsta znajdowała się oranżeria, którą wyburzono w latach 40. XX wieku i w to miejsce przeniesiono, ze wschodniej ściany budynku, wejście główne.
Pałac Ernsta Schöna stanowił jeden z najważniejszych ośrodków życia towarzyskiego Sosnowca i to właśnie tutaj odbywały się imprezy kulturalne, bale oraz koncerty muzyczne. Goście mieli możliwość wjeżdżania na teren pałacowy przez trzy bramy wjazdowe. Niestety, pod koniec lat 50-tych XX wieku wyburzono mur parkowy oraz wspomniane bramy. Ze względu na szczątkowe informacje, przypuszcza się, że w północnej części parku, nieopodal pałacu Wilhema, znajdowały się stajnie i powozownie.
Po drugiej wojnie światowej pałac Ernsta i pałac Wilhema zostały upaństwowione i zostały im nadane nowe funkcje. Pierwszy z nich stanowił siedzibę przedszkola oraz stał się częścią mieszkalną dla pracowników fabryk. Obecnie Pałac Ernsta jest siedzibą muzeum (od 1985 r.), Urzędu Stanu Cywilnego oraz został zaadaptowany jako restauracja. Drugi z obiektów pełnił funkcję szkoły włókienniczej, był siedzibą Klubu Studenckiego, a z biegiem lat przejął funkcję przedszkola oraz umieszczono w nim siłownię. W 2009 roku budynek, który został zaprojektowany przez znanego architekta Józefa Pomian-Pomianowskiego, został sprzedany i jest w fazie przebudowy i naprawy po pożarze. W budynku ma powstać restauracja, część hotelowa, sala balowa oraz sala konferencyjna.
W 1980 roku pałace wraz z parkiem zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków.
Tutaj powinienem rozpocząć szczegółowy opis pomników przyrody, które były dla mnie inspiracją do odwiedzenia i opisania Parku Schöena, jednak chyba przyda Wam się chwila oddechu. Dlatego moje uwagi, przemyślenia i zebrane dane opiszę w kolejnym wpisie, który stanowić będzie drugą część dziedzictwa jakie pozostawili w Sosnowcu Schoenowie.
Przy tworzeniu wpisu korzystałem z publikacji naukowych (Kubajak Anna, Pomniki przyrody Sosnowca – Sosnowiec 2004, Rodziny Lamprechtów i Schőnów w Sosnowcu. Wspomnienia 1857-1918 Fanny Lamprecht – Sosnowiec 2002, Sosnowieckie pejzaże, Muzeum w Sosnowcu, Sosnowiec 2003), analizy fotografii historycznej (115 lat Sosnowiec Dziejej sie nie od dziś – Sosnowiec 2017) oraz posiłkowałem się źródłami internowowymi (Twoje Zagłębie, Gazeta Wyborcza).
Przyroda Dla Sosnowca - Przemysław Bartos 
Reblogged this on Dlaczego ludzie wycinają drzewa.
PolubieniePolubienie