Polska nazwa ptaka wywodzi się od rosyjskiego „pustoj”, co oznacza „głupi”. To negatywne określenie nadali jej sokolnicy, którzy nie mogli wyszkolić tego gatunku do polowania na ptaki. Uważali, że pustułce brakuje zdolności niezbędnych do nauki nowych umiejętności. Wynika to jednak głównie ze sposobu latania oraz taktyki chwytania ofiar. Pustułka wypatruje zdobyczy zarówno siedząc na eksponowanym stanowisku (drzewo, słup, linia energetyczna) bądź poluje z lotu.
Niniejszy wpis związany jest z licznymi wiadomościami, które otrzymuję od Was na skrzynkę fanpage-u Przyroda dla Sosnowca, dotyczącymi pustułek, przebywających w Waszym bezpośrednim otoczeniu. Postanowiłem więc przyjrzeć się temu wdzięcznemu ptakowi i podzielić się z Wami swoją wiedzą na ich temat.
Zdecydowałem, że w pierwszej kolejności zbiorę w jedno miejsce lokalizacje, w których Sosnowiczanie zaobserwowali pustułki, a dopiero później stworzyć charakterystykę tego drapieżnego ptaka. Dotychczas zakomunikowaliście mi, że nasz najliczniejszy sokół występuje w rejonie ulic:
– Ostrogórskiej i Jagiellońskiej,
– Białostockiej, Kieleckiej i Gwiezdnej,
– Bohaterów Monte Casino,
– 11 Listopada,
– Grottgera, Wapiennej i Okrzei,
– Kujawskiej,
– Regulacyjnej,
– Orlej,
– Zawodzie, Orląt Lwowskich i Wojska Polskiego w Sosnowcu.
Co ciekawe, sam także zaobserwowałem parę pustułek już pod koniec kwietnia. Przyleciały na wierzę kościelną kościoła pw. Jana Chrzciciela i prawdopodobnie z sukcesem wyprowadziły lęgi. Jak widać hałas dzwonnicy nie jest im straszny. Te drapieżne ptaki miałem okazję obserwować również podczas podniebnych akrobacji w Tatrach, w okolicy Czerwonych Wierchów oraz na wakacyjnej wycieczce w Grecji, wokół ruin twierdzy w Lindos.
W wiadomościach często przewijało się pytanie o to jak pomóc ptakom. Przede wszystkim trzeba zapewnić im spokój i ciszę. To bardzo ważne w okresie lęgowym. Pomimo iż, pustułki z łatwością przystosowują się do siedzib ludzkich warto stworzyć im odpowiednie warunki. Dzięki temu istnieje szansa, że ten uroczy drapieżnik będzie wracał w to samo miejsce przez 15 lat!
Ten gatunek sokoła prowadzi częściowo osiadły tryb życia. Dlatego warto zadbać o to, aby miały gdzie wyprowadzać lęgi. Pustułka nie buduje gniazd. W krajobrazie rolniczym zajmuje gotowe gniazda innych ptaków np. wron, kruków, gawronów i srok, oraz myszołowów. W miastach zajmuje różnego rodzaju wnęki i załomy w wyższych budynkach mieszkalnych oraz w budowlach przemysłowych. Bardzo chętnie korzysta z półotwartych budek lęgowych wieszanych na wysokości 6-14 metrów nad ziemią. Na dno budki należy wtedy wysypać 3-4 cm warstwę drobnych kamieni lub trocin, gdyż pustułka sama nie nanosi do gniazda materiału lęgowego. W naszych rejonach pustułki mogą zostawać na zimę. Samica składa zwykle od 3 do 6 jaj, wyjątkowo do 9. Jaja pojawiają się w odstępach 1-2 dni. Okres inkubacji trwa 27-29 dni. Dorosłe ptaki mają grzbiet i pokrywy skrzydłowe rdzawobrązowe z czarnymi plamami. Samiec jest bardziej rdzawy, a samica jest bardziej brązowa z wierzchu. U obu płci spód ma kremową barwę o gęstym nakrapianiu. Niebieskawoszary ogon jest stosunkowo długi, u samca z widoczną z daleka szeroką, biało obrzeżoną, czarną pręgą. Tak jak u wielu drapieżników samice są większe od samców.
Dlatego też zachęcam Was, abyście zwrócili się do zarządców Waszych budynków o montaż budek dla pustułki zwyczajnej. Wieszanie budek to tylko dobra wola zarządcy, wspólnoty, czy spółdzielni. Nie ma ustawowego obowiązku – o ile nie wymaga tego tak zwana kompensacja przyrodnicza. Możecie także zwrócić się do miasta lub sponsorów prywatnych. Może komuś z Was się uda. Jako istotny argument warto podawać, że ten gatunek skutecznie zmniejsza liczebność mysz, norników, szczurów i gołębi miejskich. Pustułka potrafi dostrzec zdobycz z wysokości 1,6 km oraz widzieć w nadfiolecie. Ma to związek ze smugami moczu gryzoni, które odbijają nadfiolet (prawdopodobnie chodzi o zawarty w nim mocznik). Im więcej śladów, tym więcej pożywienia.
Przed podjęciem prac w obrębie budynku np. przy wymianie elewacji, konieczne jest oszacowanie liczby pustułek i ich gniazd. Bądźcie więc czujni, a w przypadku wątpliwości możecie zadzwonić do:
– Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Sosnowcu (tel. 32 296 06 84);
– Wydziału Gospodarki Komunalnej (tel. 32 296-05-79 lub 05-00 / 08-26);
– Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach (tel. 32 42-06-817 lub 810)
Gdyby ktoś potrzebował, to podaje przykładowe wymiary półotwartej budki lęgowej:
wysokość: 37 cm
szerokość: 40 cm
głębokość: 36,5 cm
Występowania pustułek nie stwierdzono w obu Amerykach, Australii oraz na Antarktydzie. Natomiast dobrze czuje się na terenie Europy, Azji i w Afryce.
Nazwy pustułki w innych językach:
angielska: Common kestrel lub European kestrel
niemiecka: Turmfalke
czeska: Poštolka obecná
francuska: Faucon crécerelle
hiszpańska: Cernícalo vulgar
Przemysław Bartos 