Wczesna wiosna i jesień to najodpowiedniejszy czas na wieszanie budek lęgowych dla ptaków i drobnych ssaków. Wiele z nich nie będzie miało jednak okazji odchować młodych, bo nie mają starych drzew z dziuplami, w których mogłyby uwić gniazda. Jednogatunkowe i jednowiekowe lasy oraz parki nie posiadają wystarczająco dużo odpowiednich miejsc lęgowych. W innych przypadkach wykonywane są termomodernizacje, które eliminują przestrzenie w stropodachach, szczeliny między płytami i pod parapetami, które są to dla ptaków alternatywą naturalnych skał.
Dlatego chcąc wspomóc zwierzęta warto pomyśleć o zrekompensowaniu im utraconych miejsc do wychowania młodych. Najprostszym i najskuteczniejszym sposobem na ochronę wielu zagrożonych wyginięciem gatunków ptaków są budki lęgowe lub jak kto woli skrzynki lęgowe. Umożliwiają one ptakom bezpieczne osiedlenie się i minimalizację ryzyka utracenia lęgu, a więc jaj i piskląt. Ważne jest jednak by były one wykonane zgodnie z potrzebami poszczególnych gatunków.
Oto podstawowe elementy na które musimy zwrócić uwagę:
- materiał, z którego zostaną wykonane;
- rozmiar;
- miejsce, gdzie zostaną zawieszone.
Pamiętajmy, że to od nas zależy, czy będziemy mieli szansę słuchać ptasiego śpiewu… Dlatego zachęcam Was do wsparcia naszych skrzydlatych przyjaciół. Osoby mieszkające w Sosnowcu (i okolicach) mogą same sprawdzić jak wyglądają poszczególne typy budek lęgowych. W parku na Niwce zamontowaliśmy kilkanaście budek dla ptaków, nietoperzy, wiewiórek i plichowatych, w ramach Budżetu Obywatelskiego w Sosnowcu i ścieżki edukacyjno-przyrodniczej. Każda zamontowana budka to nowe pokolenie zwierząt! Ciekawostki na temat budek lęgowych zawarte są także na tablicy edukacyjnej, która została umieszczona zaraz przy wejściu do parku.
Tablica edukacyjna ze ścieżki edukacyjno-przyrodniczej wskazująca różne typy budek lęgowych.
W wyniku utraty naturalnych siedlisk lęgowych i dziupli, wiele gatunków ptaków w Polsce notuje spadek liczebności, a niektórym grozi nawet wyginięcie. Widoczne jest to bardzo mocno w miastach. Często, zdarza się że zwierzęta decydują się na zajęcie skrzynki pierwotnie przeznaczonej dla innego gatunku. Sam byłem świadkiem jak do budki dla kawek zaglądały kolejno: sikora bogatka, szpak, kowalik i wróbel. Przypuszczam, ze ten pojedynek wygrał szpak, który przesiadywał na pobliskich gałęziach. Skrzynki lęgowe służą ochronie gatunkowej, sprzyjają zwiększeniu bioróżnorodności, a zawieszone w odpowiedniej liczbie i proporcjach przywracają równowagę biologiczną danego terenu. Poza tym, wiadomo, że ptaki są niezwykle pożyteczne i pomagają w walce ze szkodnikami.
Wielu z Was na pewno stanęło przed dylematem jaką budkę wybrać, tak aby była zasiedlona. Na rynku jest ich bardzo wiele, w rożnych wariantach. Dlatego poniżej znajdziecie opis i zdjęcia, które ułatwią Wam wybór tej idealnej. Z reguły budki lęgowe dla ptaków mają kształt sześcienny, z pochyłym daszkiem, aby chronił wnętrze budki przed deszczem. Dużym ułatwieniem jest montaż jednej ścianki na zawiasach z zamknięciem, ponieważ budki należy przynajmniej raz w roku czyścić. Robimy to po zakończeniu okresu lęgowego ptaków, a najlepiej późną jesienią, tak aby nie narazić ptaków na niepotrzebny stres i utratę lęgu. Nie należy montować pod otworem wlotowym patyczków, ani listewek, gdyż ułatwiają one dostęp drapieżnikom do wnętrza budki. Moim zdaniem, warto umieścić wokół wlotu kawałek blachy, który zabezpieczy budkę przed rozkuwaniem jej przez dzięcioły. Kilka lat temu dzięcioł duży, tak rozkuł moją budkę dla sikor modrych, że z typu A1 (średnica wlotu 2,80 cm) zrobił się typ D (średnica wlotu 8,50 cm). A żeby było ciekawiej „łobuz” stracił zainteresowanie nowym domkiem i lokatorami zostały mazurki. Zanim przejdę do opisu poszczególnych typów budek, dodam jeszcze, żebyście pamiętali, aby otwór wlotowy skierowany był na wschód lub południowy-wschód, a miejsce było lekko zacienione. Południowa wystawa naraża pisklęta i rodziców na przegrzanie.
Typy skrzynek lęgowych dla ptaków
Niemal wszystkie stosowane współcześnie typy budek lęgowych biorą swój początek od tych, które zaproponował prof. Jan Sokołowski w XX w. Można wyróżnić wśród nich budki zamknięte, półotwarte i specjalne. Przeszły one drobne modyfikacje, ale główna zasada budowy jest niemal taka sama. Podstawowym parametrem dla budek zamkniętych jest średnica otworu wlotowego, przez który musi zmieścić się ptak. Inna kwestia to wymiary ścianek i dna budki, ale o tym napiszę przy każdym poszczególnym typie. Mamy więc:
BUDKI ZAMKNIĘTE:
Budka typ A1, której średnica wlotu wynosi 2,80 cm. Jest ona przeznaczona dla: sikory modrej, sikory sosnówki, sikory czubatki i sikory lazurowej.
Budka typ A, której średnica wlotu wynosi 3,30 cm. Jest ona przeznaczona dla: sikory bogatki, sikory modrej, mazurka, wróbla domowego, pleszki, sikory sosnówki, sikory czubatki, sikory ubogiej, sikory lazurowej, muchołówki żałobnej i muchołówki białoszyjej.
Budka typ B, której średnica wlotu wynosi 4,70 – 5,0 cm. Jest ona przeznaczona dla: szpaków, kowalików, krętogłowów, pleszek, sikory bogatki, mazurków, wróbli domowych, dzięciołków, a czasami korzystają z niej także jerzyki.
Budka typ D, której średnica wlotu wynosi 8,50 cm. Jest ona przeznaczona dla: kawki, gołębi siniaków, gągołów, krasek, włochatek, kowalików, pleszek, dudków, szpaków oraz wiewiórek.
Budka typ E, której średnica wlotu wynosi 15,00 cm. Jest ona przeznaczona dla: puszczyków zwyczajnych, kaczek krzyżówek, gągołów, traczy nurogęsi, kawek, gołębi siniaków.
BUDKI PÓŁOTWARTE:
Budka typ kopciuszek, przeznaczona jest dla: kosa, kopciuszka, pliszki, muchołówki szarej, rudzika i strzyżyka.
Budka typ pustułka, przeznaczona jest dla sokoła pustułki.
BUDKI SPECJALNE:
Budka typ jerzyk, przeznaczona jest dla jerzyka zwyczajnego.
Budka typ horyzontalny, przeznaczona jest dla: wróbla domowego, mazurka, sikorki bogatki.
Budka typ pełzacz, przeznaczona jest dla pełzaczy: ogrodowego i leśnego.
Budka typ pójdźka, przeznaczona jest dla sowy pójdźki.
Budka typ płomykówka, przeznaczona jest dla sowy płomykówki.
Budka typ kaczka, przeznaczona jest dla kaczki krzyżówki i kaczek ozdobnych.
Znając już podstawowe typy budek, przejdę do ich omawiania. Będą one zawierały opis, zdjęcia budki i przykładowych ptaków zajmujących dany typ skrzynki lęgowej oraz link odsyłający do strony MKW, gdzie dostępny jest opisywany model.
Nie tylko dla sikorki – typ A i A1
Budki typu A i A1, to jedne z najpopularniejszych budek, które montowane są w parkach i ogrodach. Rozmiary takiej budki to: 34 cm wysokości x 15 cm szerokości x 15 cm długości. Doceniane są m.in. ze względu na ich ładny wygląd, a przede wszystkim na to jakie gatunki się w nich gnieżdżą. Kto z nas nie lubi bogatek i modraszek, które tak chętnie dokarmiamy zimą. Te niezwykle pomocne ptaki zjadają niezliczone ilości owadów, którymi karmią swoje młode.
Pamiętajmy, żeby podczas montażu brać pod uwagę, jakie ptaki chcemy „zwabić” i w zależności od tego budkę wieszamy na różnych wysokościach. Modraszki są mocno terytorialne i nie lubią towarzystwa innych przedstawicieli tego gatunku. Dla nich budka powinna być zawieszona na wysokości od 1,2 m do 4 m nad ziemią, a odległość między budkami to ok. 30-60 metrów. Mniej wymagające są: mazurki, pleszki i muchołówki żałobne, którym budki wieszamy na wysokości 2-3 metrów oraz wróble, lęgnące się nawet na wysokości 4 metrów. Najniżej wieszamy budki dla: sosnówki (0,5-2 m), czubatki (1-2 m) i krętogłowa (2 m). Ptaki z reguły preferują budki montowane na drzewach – zarówno na tych samotnych, jak i skupionych w większych zadrzewieniach, które dają im poczucie bezpieczeństwa.
Na poniższych fotografiach zobaczycie sikorę lazurową, która na pierwszy rzut oka, do złudzenia przypomina naszą rodzimą sikorę modrą. Jest jednak od niej nieco większa. W Polsce zanotowano mniej niż 40 przypadków pojawienia się sikory lazurowej (w okresie zimowym od października do marca), głównie we wschodnich częściach Polski, więc to tam jest największa szansa, że zasiedlą jedną z waszych budek lęgowych.
Tutaj znajdziesz budki typu A i A1: www.budkadlasikorki.pl
Wróbel? mazurek? A może ktoś jeszcze? – typ wróbel
Wróble i mazurki są ptakami, które towarzyszą człowiekowi niemal od początku jego osadnictwa. Wraz z ludźmi i transportami konnymi dotarły do miast, gdzie zasiedlały nowe nisze. Jednak silna presja inwestycyjna i termomodernizacje budynków znacząco zmniejszyły ich liczebność. Dlatego tak bardzo potrzebują teraz naszej pomocy. Dla nich możemy wieszać budki typu A oraz te z większymi otworami. Rozmiary podstawowej budki to: 34 cm wysokości x 15 cm szerokości x 15 cm długości. Jednak ostatnio proponowane są skrzynki lęgowe z trocinobetonu o wymiarach: 16 cm wysokości x 36 cm szerokości x 22 cm długości. Otwór wlotowy tego typu to: 6,5 cm na 3,5 cm. Wróble preferują wysokość 2-4 m, a mazurki 2-3 m.
Zarówno mazurki, jak i wróble, tolerują swoją obecność. Dlatego domki lęgowe mogą znajdować się w bliskiej odległości od siebie. Dobrze jest wywiesić budki na drzewach wokół budynków, ewentualnie pod dachem niższych budynków. Tolerują również budki na drzewach, czy tyczkach. Naturalnie wróble budowały kuliste gniazda ukryte wśród ligustru lub w obrębie głogów.
Tutaj znajdziesz budki dla wróbli i mazurków: www.budkadlawrobla.pl
Głowa do góry albo w dół – typ pełzacz
W ostatnim czasie moim ulubionym typem budek są te przeznaczone dla pełzaczy i kowalików. Mają unikatowy kształt i wyraźnie dostosowane są dla tych ptaków. Pełzacze ogrodowe i leśne chętnie wybierają konstrukcje z dwoma otworami – po prawej i po lewej stronie. Żerujące na pniach ptaki mają wtedy dostęp do budki z obu stron, a w przypadku ataku drapieżnika, mogą uciec alternatywną stroną. Wysokość takiej budki to 40 cm, szerokość 19 cm, długość 18 cm, a otwór wlotowy ma nieregularny kształt i wymiar 2,50 x 6,50 cm.
Budki dla kowalika należy wieszać, co najmniej 2-4 m nad ziemią. Odległość pomiędzy poszczególnymi budkami tego typu nie powinna być mniejsza niż 100-200 m, gdyż kowaliki są ptakami osiadłymi i ściśle terytorialnymi. Na dole artykułu znajdziecie zdjęcia budki lęgowej dla wiewiórek, której otwór został zalepiony przez samicę kowalika. Materiał do „murowania” to mieszanka gliny, iłu i śliny, po takim zamurowaniu dziupla nadaje się wyłącznie dla kowalików, gdyż otwór zmniejsza się do ok. 3 cm średnicy. W sieci krążą informacje, że kowalik zamurował w budce sowę włochatkę.
Charakterystyczne dla kowalików jest to, że sprawnie poruszają się po pniu drzewa głową w dół. Natomiast pełzacze poruszają się „wężowatym” ruchem ku górze. Zarówno pełzacz leśny, jak i ogrodowy, przywiązują się do terenów lęgowych. Jesienią i zimą przyłączają się do stad sikor i raniuszków, aby wspólnie szukać pokarmu. W przypadku braku budek lęgowych, korzystają z odpowiednio dużych szczelin w korze robinii akacjowej, bądź z dziupli w starych dębach.
Tutaj znajdziesz budki dla pełzaczy i kowalików: https://nestbox.eu/budka-legowa-dla-ptakow-model-pelzacz
Dla koneserów czereśni – typ B
Któż z nas nie czeka na zwiastujące wiosnę szpaki. Ich czarne upierzenie z białymi plamkami mieni się w promieniach słońca. To właśnie dla nich dedykowane są „szpakówki”, czyli budki lęgowe typu B. Jej rozmiary to: 41 cm wysokości x 19 cm szerokości x 19 cm długości. Średnica otworu wlotowego powinna wynosić 47-50 mm, a odległość od wlotu do dna to 25-26 cm (ptaki te budują dość duże gniazda). Otwór wlotowy dobrze jest dodatkowo podbić metalowym lub chociaż drewnianym elementem, aby zapobiec rozkuwaniu przez dzięcioły. Im większy jest otwór, tym więcej gatunków ptaków może korzystać z takiej budki, ale nie zawsze jest to pożądane. Chcąc, żeby budki zajmowały szpaki, to wieszamy je na wysokości 3-7 metrów nad ziemią. Miejsce na gniazdo wybiera samica. Szpaki są towarzyskie, więc budki lęgowe mogą z powodzeniem znajdować się w odległości 3-5 m od siebie.
Tutaj znajdziesz budki dla szpaków: budkadlaszpaka.pl
Czas na kawkę? – typ D
Jeżeli spotkacie na spacerze dostojnie kroczącego ptaka, o czarno-szarym upierzeniu i wyłupiastych oczach, to najprawdopodobniej trafiliście na kawkę. Ptaki te pierwotnie zamieszkiwały skupiska starych, dziuplastych drzew i szczelin skalnych, w których się lęgły. Jednak zmiany w środowisku spowodowały, że zaczęły gustować w budkach lęgowych. Wiązanie się w pary następuje wiosną, rok przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. A miejsce gniazdowania wybiera samiec. Warto mu w tym pomóc wieszając skrzynkę lęgową typu D. Jest ona stosunkowo duża, a więc należy wybrać solidne drzewo do jej zawieszenia. Ma ona wymiary: 50 cm wysokości oraz 23 cm głębokości i szerokości. Otwór wlotowy budek dla kawek musi mieć około 8,5 cm średnicy. Jeżeli chcielibyście zobaczyć taką budkę lęgową w Sosnowcu to zapraszam do parku na Niwce. Znajduje się ona na jesionie, nieopodal tablicy edukacyjnej o budkach lęgowych.
W moim mieście nie zaobserwowałem gągołów, ani krasek, które mogłyby konkurować z kawkami o budkę, ale za to sikory i kowalik już od jesieni mają ją na oku.
Tutaj znajdziesz budki dla kawki: budkadlakawki.pl
Bardzo ważnym aspektem wieszania budek typu D jest ich wielowymiarowość oddziaływania na środowisko. Tak duże budki zawieszone na wysokości do 2 m mogą być zasiedlone przez dudki. Dlaczego warto o nie dbać przeczytacie w moim wpisie „Zaproś dudka do ogródka”
Uhu-uhu nocny duchu – typ sowa
Pamiętam te czasy kiedy jeździłem do dziadków na wieś i nocą wychodziłem przed dom. Obserwowałem wtedy gwiazdy i nasłuchiwałem dochodzących z lasu głosów sów. Teraz, gdy odwiedzam Chotyze, pohukiwania jest jakby mniej. Niestety. Zjawisko to dostrzegli również inni obserwatorzy ptaków i w ostatnich latach zaczęły pojawiać się programy wspomagające ochronę sów występujących w Polsce, takich jak: puszczyk zwyczajny, pójdźka, włochatka, płomykówka, czy uszatka zwyczajna. W naszym kraju spotyka się w sumie 13 gatunków sów, w tym 10 lęgowych, 2 przylatujące nieregularnie, 1 gatunek przelotny i zimujący. Sowy nie są spokrewnione z ptakami drapieżnymi, ale wykazują z nimi konwergencję, czyli posiadają wiele cech wspólnych, wynikających z podobnego trybu życia. Zauważono, że najprostszą metodą czynnej pomocy, sowom jest rozwieszanie budek typu E i koszy gniazdowych skonstruowanych dla potrzeb poszczególnych gatunków.
Dlatego opisanie budek i koszy dla sów wymaga nieco więcej uwagi.
Puszczyki bardzo chętnie korzystają z powieszonych budek dla sów. Skrzynka lęgowa dla sowy należy do typu E i ma wysokość 61 cm, a boki podstawy po 34 cm. Otwór wlotowy budki dla sowy ma z reguły średnicę 15 cm. Taką skrzynkę lęgową montuje się na wysokości od 8 do 10 metrów nad ziemią, w spokojnej i osłoniętej drzewami lokalizacji, czyli tak jakby to miało miejsce w naturze (gęste lasy, parki, stare ogrody, czy cmentarze).
Skrzynki lęgowe dla sów należy wysypać trocinami, mchem i korą, aby imitować naturalną dziuplę i zapobiec rozbiciu się jaj.
Uszatka jest nieco mniejsza od puszczyka, od którego różni się smuklejszą sylwetką, a przede wszystkim długimi uszami z pęków piór oraz pomarańczowymi oczami. Ptak ten często korzysta z gniazd po ptakach krukowatych, dlatego chcąc mu pomóc możemy wieszać kosze wiklinowe, stanowiące miejsca do gniazdowania. Uszatka jest aktywna w nocy, ale poluje głównie o zmroku i świcie. Szacuje się, że w ciągu jednego sezonu lęgowego może złapać ok. 1000 gryzoni. Najlepszą pora roku do obserwacji tego wyjątkowego ptaka jest zima, kiedy to przesiaduje gromadnie z innymi przedstawicielami swojego gatunku.
Płomykówka to sowa najbardziej związana z siedzibami ludzkimi ze wszystkich sów. W przypadku niedostatecznej ilości pokarmu i miejsc do wyprowadzenia lęgu, ptak ten rezygnuje z ich wyprowadzania. Poszukiwaniem miejsca na gniazdo zajmuje się samiec, który preferuje stare zabudowania, stodoły, strychy, ruiny, kościelne wieże, wiatraki lub dziuple drzew. Wykorzystuje również skrzynki lęgowe, mające wymiary: 48 cm wysokości x 65 cm szerokości x 40 cm długości. Otwor wlotowy powinien wynosić 13 cm na 18 cm.
Pójdźka to niewielka sowa o ściśle osiadłym trybie życia. Można ją zaobserwować, gdy przesiaduje na szczycie dachu lub słupie, skąd wypatruje zdobyczy. Gniazda zakłada w dziuplach starych wierzb, w szczelinach muru, na strychach, w stodołach oraz w otworach wentylacyjnych bloków mieszkalnych. Budki lęgowe dla pójdźki muszą mieć 24 cm wysokości x 24 cm szerokości x 90 cm długości. Średnica otworu wlotowego powinna wynosić 7 cm.
Tutaj znajdziesz budki dla sów: budkadlasowy.pl
Dla tych co zwiastują wiosnę i przynoszą deszcz – typ jaskółka
Jaskółki, obok czajek to jedne z bardziej charakterystycznych ptasich zwiastunów wiosny. Poza tym, że są piękne to w dodatku pożyteczne. Najbardziej popularne w Polsce są oknówki i dymówki, które żywią się owadami chwytanymi w locie. Warto dodać, że wysokość ich lotu zależy od wilgotności powietrza. Gniazda zakładają na skałach oraz w zależności od gatunku – na zewnętrznych i wewnętrznych ścianach budynków (w stajniach, oborach, przedsionkach domów, chlewniach, garażach, korytarzach, mostach). Konstrukcję lęgową budują oboje partnerzy, z dostępnego materiału, czyli gliny, iłu, błota i śliny ptaków.
Chcąc zachęcić jaskółki do zasiedlenia naszych okolic, można zamontować im specjalne konstrukcje. Dla oknówek mają one wymiary: 16 cm wysokości x 28 cm szerokości x 17 cm długości, a dla dymówek: 17 cm wysokości x 24 cm szerokości x 12 cm długości
Tutaj znajdziesz budki dla jaskółek: budkadlajaskolki.pl
Pogromca komarów – typ jerzyk
Wiele osób myli jaskółki z jerzykami. Wynika to z podobnego upierzenia i sposobu zdobywania pokarmu. Jednak w przeciwieństwie do tych pierwszych, jerzyki nie potrafią poruszać się po ziemi. Popularność łowców komarów wzrosła wraz ze świadomością ludzi o ich skuteczności zwalczania owadów. W pogoni za zdobyczą może osiągać prędkość do 200 km/h. Wiele miast zaczęło angażować się ochronę tych wyjątkowych ptaków i to nie tylko przy okazji termomodernizacji budynków.
Warto dodać, że gdy jerzyki wracają do naszego kraju, to na wschodzie Polski gnieżdżą się m.in. w starych lasach, a na południu np. w skalistych partiach gór. W przestrzeni miejskiej wykorzystują wysokie budynki. Budka dla jerzyka powinna mieć wymiary zbliżone do prostopadłościanu o bokach 18 x 20 x 36 cm, z owalnym otworem wlotowym o wymiarach min. 3,5 x 6,5 cm umieszczonym z brzegu dłuższego boku skrzynki. Montując budki należy pamiętać, że muszą one wisieć minimum 5 m nad ziemią (powyżej drugiego piętra) i znajdować się na północnej lub wschodniej wystawie. Gniazduje kolonijnie, od marca do czerwca.
Tutaj znajdziesz budki dla jerzyków: budkadlajerzyka.pl
Dla tych co lubią obserwować świat – typ P
Wyżej opisywałem budki typu zamkniętego. Teraz przyszedł czas na krótką charakterystykę budek półotwartych typu P, w których gniazda wiją: pliszki, kopciuszki, kosy, czasami pleszki, muchołówki szare i rudziki. Dobrze jest zawiesić takie budki przed nastaniem okresu lęgowego, a więc do końca lutego. To zwiększa ich skuteczność zajęcia. Zaleca się także, aby wysokość nie przekraczała 3 m, gdyż rudziki budują gniazda na wysokości od 0,5 m od 3 m, kopciuszki od 1,5 do 3 m, a muchołówki od 2 m do 3 m. Jeżeli będziecie montować skrzynki lęgowe w odsłoniętych miejscach to warto pomyśleć o dodatkowym zabezpieczeniu pod samymi budkami, aby ochronić ptaki przed drapieżnikami. Wystarczą kolczaste gałęzie lub osłony z blachy. Budki lęgowe typu kopciuszek (P) powinny mieć wymiary: 21 cm wysokości x 26 cm szerokości x 16 cm długości. Wejście otworu wlotowego powinno wynosić 5 cm na 12 cm. Wskazane jest aby ten typ rozwieszać nie mniej niż co 15-30 m.
Tutaj znajdziesz budki typu kopciuszek: https://www.mkwpracownia.pl/budki-legowe-dla-ptakow-2/polotwarte-wg-sokolowskiego/typ-kopciuszek
Specyficznym typem budek półotwartych są te dedykowane pustułkom. Ten gatunek sokoła prowadzi częściowo osiadły tryb życia. Dlatego warto zadbać o to, aby miały gdzie wyprowadzać lęgi. Pustułka nie buduje gniazd. W krajobrazie rolniczym zajmuje gotowe gniazda innych ptaków np. wron, kruków, gawronów i srok, oraz myszołowów. W miastach zajmuje różnego rodzaju wnęki i załomy w wyższych budynkach mieszkalnych oraz w budowlach przemysłowych. Bardzo chętnie korzysta z półotwartych budek lęgowych wieszanych na wysokości 6-14 metrów nad ziemią. Na dno budki należy wtedy wysypać 3-4 cm warstwę drobnych kamieni lub trocin, gdyż pustułka sama nie nanosi do gniazda materiału lęgowego. Przykładowe wymiary półotwartej budki lęgowej dla pustułki to: wysokość: 37 cm x szerokość: 40-44 cm x długość: 36,5 cm. Rozmiar otworu wlotowego wynosi: 19 cm na 40-44 cm.
Tutaj znajdziesz budki dla pustułek: https://nestbox.eu/budka-legowa-dla-ptakow-model-pustulka
Nocka mu nie straszna – typ nietoperz
Jeżeli mamy problem z dużą liczbą owadów, które uprzykrzają nam życie to powinniśmy zadbać o obecność nietoperzy w naszym otoczeniu. Jeden osobnik potrafi zjeść codziennie nawet do 2 000 komarów! Nietoperze nie potrafią budować gniazd, ani innych schronień. Dlatego korzystają z istniejących kryjówek, przy czym wybierają przede wszystkim miejsca ciepłe i zaciszne (strychy, piwnice, jaskinie oraz dziuple drzew). Często zamieszkują również budki o specjalnej konstrukcji, wieszane na ścianach budynków lub pniach drzew. Skrzynkę dla nietoperzy wiesza się na wysokości 3-5 metrów po stronie południowej, w spokojnej okolicy. Wskazane jest wieszanie co najmniej kilku skrzynek niedaleko siebie (po kilka w 1 skupisku tj. nie na jednym drzewie, ale na wszystkich okolicznych). Małe nietoperze przychodzą na świat późną wiosną. W tym czasie samice tworzą tzw. kolonie rozrodcze, w których rodzą i wychowują swoje młode. Dlatego tak przydatne są skrzynki dla nietoperzy, które umożliwiają wychowanie młodych i dają schronienie, zarówno podczas lata, jak i sezonowych wędrówek.
Jednym z najpopularniejszych typów budek dla nietoperzy to typ Stratmann. Przeznaczona jest ona m. in. dla: gacka wielkoucha, gacka szarego, karlika większego, mopka, borowca wielkiego, borowiaczka, mroczka pozłocistego, mroczka posrebrzanego, mroczka późnego, nocka wąsatego, nocka orzęsionego, nocka Bechsteina, nocka Natterera, nocka dużego, nocka łydkowłosego, nocka rudego, nocka Brandta. Wskazane jest, aby wymiary budki wynosiły 41 cm wysokości x 25 cm szerokości x 9 cm długości. Natomiast wymiar szczeliny wlotowej: 21 cm x 1,50 cm, a długość listwy mocującej: 55 cm. Wewnętrzne powierzchnie desek budujących skrzynkę można dodatkowo ponacinać na głębokość ok. 2 mm co 1-1,5 cm, aby nietoperze mogły łatwiej chwytać się jej pazurkami.
Tutaj znajdziesz budki dla nietoperzy: budkadlanietoperza.pl
Orzechowy łasuch – typ wiewiórka
Kontynuując opisy budek dla ssaków, nie mógłbym pominąć wiewiórek, orzesznic i popielic. Te urocze gryzonie zasługują na to, aby i im pomóc. Budka model wiewiórka przeznaczona jest głównie dla wiewiórki pospolitej. Przykładowe wymiary budki dla nadrzewnych rudzielców wynoszą: 34 cm wysokości x 18 cm szerokości x 22 cm długości. Natomiast średnica otworu to 4,7-5,7 cm. Wieszamy ją w kierunku południowo-wschodnim lub południowym, na wysokości od 3 do 5 metrów. Dobrze byłoby, aby w okolicy znajdowały się modrzewie, leszczyny i orzechy włoskie, zapewniające tym małym ssakom pokarm. Warto dodać, że zawieszone budki służą wiewiórkom przez cały rok i stanowią magazyn na zapasy pożywienia lub miejsce odpoczynku. Największe prawdopodobieństwo zasiedlenia budek przez wiewiórki występuje w ogrodach i parkach, a znacznie mniejsze w lasach.
Tutaj znajdziesz budki dla wiewiórki: budkadlawiewiorki.pl
W przypadku plichowatych, skrzynkę wieszamy otworem w stronę pnia na wysokości 3-5 m. Odległości budek od siebie powinny wynosić od 30 do 100 m. Przedstawiciele popielic, orzesznic, żołędnic i koszatek preferują starsze lasy liściaste i mieszane, więc to tam można montować unikatowe budki. Im bardziej naturalna struktura lasu (wielopiętrowa, z bogatym podrostem i podszytem i zwartymi koronami drzew), tym większe prawdopodobieństwo spotkania tych małych ssaków. Jeżeli znajdziemy już odpowiednie siedlisko to wymiary budki powinny wynosić: 34 cm wysokości x 14 cm szerokości x 14-21 cm długości. Natomiast średnica otworu to 5 cm.
Tutaj znajdziesz budki typu popielica: https://www.mkwpracownia.pl/budki-i-schronienia-dla-ssakow/budki-dla-innych-sakow/budka-dla-ssakow-typ-popielica
Jeżeli dotrwaliście do tego momentu to znak, że należy Wam się kupon wielokrotnego użytku (5% do wykorzystania w czasie od 1 do 30 kwietnia 2020 r.) do wykorzystania na stronie: https://www.mkwpracownia.pl/
SDP-5A
Powyższe opisy budek powinny stać się dla Was inspiracją do tego aby pomagać ptakom i ssakom. Montaż budek da Wam niebywałą frajdę, a możliwość obserwowania nowych „domowników” zapewni Wam wiele godzin obserwacji. Aż jestem ciekaw, kto zagości w Waszych ogrodach, parkach, czy terenach wspólnych. Niezależnie od tego zachęcam do propagowania postaw proekologicznych i szacunku dla przyrody.
Ciekaw jestem też kto z Was zaobserwuje jak zwierzęta zaczną znosić zioła takie jak: krwawnik, wrotycz, melisa, mięta, rumianek oraz kwiaty różnych gatunków roślin, które odstraszają ektopasożyty, występujące w gniazdach (pchły, roztocze i wpleszcze). Proces tworzenia gniazda to żmudny proces, ale ptaki dają sobie świetnie z tym radę używając wyłącznie dziobów, skrzydeł i nóg.
Natomiast, gdy zakończy się sezon lęgowy i okres rozrodczy to warto przystąpić do czyszczenia budek. W przypadku większości ptaków można robić to co roku. Kowalikowi można usuwać gniazdo co dwa lata, a w przypadku wiewiórek nie ma co się spieszyć i można to odłożyć na co 2 – 3 lata. Poniżej możecie zobaczyć jak wygląda wnętrze budki typu A po zakończeniu sezonu lęgowego przez sikory modre.
Mam nadzieję, że materiał stanie się dla Was pomocny w wyborze odpowiedniej budki lęgowej i już niedługo dzięki Wam na świat przyjdą nowe pokolenia ptaków i ssaków. Życzę Wam samych sukcesów i wyśmienitych obserwacji!
Bardzo dziękuję za udostępnienie części zdjęć przez: Barbarę Netczuk, Justyne Kuśmierz, Artura Osińskiego, Bogusława Lipowieckiego i Andreia Schevica. Dzięki nim macie okazję poznać pełniejszą różnorodność gatunków zwierząt.
Pozostałe zdjęcia zostały wykonane przeze mnie.
Zdjęcia części budek pochodzą ze strony MKW Pracownia Przyrodniczo-Rolna.
Przyroda Dla Sosnowca - Przemysław Bartos 