Przepełnia mnie duma, bo mamy SUKCES! Moje zgłoszenie do konkursu Drzewo Roku – Klub Gaja spodobało się jury i sosnowieccy „Smutni Bracia” znaleźli się w ogólnopolskim finale! To, że jestem w finale konkursu jest dla mnie nobilitacją. Konsekwentne działania i praca nad propagowaniem postaw proekologicznych przynosi efekty. Teraz cała Polska zobaczy, przeczyta, a może i usłyszy, że w Sosnowcu są piękne drzewa, które warto chronić i należy o nie dbać. Niech „Smutni Bracia”, „Grotek” i „Strażnik Kopalni” staną się symbolami walki o drzewa w Sosnowcu. Szczegółowe opisy drzew, które walczyły o finał znajdziecie tutaj: Grotek i tutaj: Strażnik Kopalni. Natomiast historię Smutnych Braci opisze poniżej.
Mam nadzieję, że mieszkańcy Sosnowca oraz wszyscy sympatycy drzew pomogą „Smutnym Braciom” w głosowaniu. W końcu nasze buki będą rywalizowały z dębami, lipami, jodłą, a także aleja klonowa, sosną, kasztanowcem i miłorzębem, czyli pozostałą 15. finalistów tegorocznego konkursu Drzewo Roku.
Głosowanie trwa
od 1 czerwca do 30 czerwca 2020 r.
na stronie:
DRZEWO ROKU 2020
Interaktywny link do głosowania – powyżej
Każdy będzie mógł wybrać tylko jedno drzewo, więc liczyć się będzie każdy głos. Pierwszy krok jest poczyniony. Teraz czas na promowanie naszych pięknych buków. Trzymajcie kciuki!
Jak to się zaczęło…
Pamiętam moment, w którym dowiedziałem się o wynikach oceny zgłoszonych kandydatur. Odnalazłem stosowny link na stronie organizatora – Klubu Gaja i zacząłem czytać opis:
Dęby, lipy, buki, sosny, a także aleja klonowa, jodła, kasztanowiec i miłorząb japoński to finaliści tegorocznego konkursu Drzewo Roku organizowanego przez Klub Gaja. Już w czerwcu te ulubione przez społeczności lokalne drzewa, otoczone ich troską i opieką, rywalizować będą o tytuł Drzewa Roku 2020.
Zdałem sobie sprawę z tego, że po raz kolejny się nie udało… Zacząłem przewijać stronę i czytać opisy finalistów… i nagle mnie olśniło! Przypomniałem sobie, że poza platanem klonolistnym i wiązem szypułkowym, zgłosiłem również BUKI! Prawie na samym końcu strony odnalazłem miniaturkę „Smutnych Braci„! To był taki mały moment wzruszenia. Okazało się, że moje działania przestały być tylko i wyłącznie inicjatywami lokalnymi. Jury doceniło mój opis oraz kandydaturę buków, których historia związana jest nierozerwalnie z Cmentarzem ewangelickim w Sosnowcu. Wytrwałość i konsekwentne działania przynoszą efekt. Czekałem na to trzy lata, ale warto było.
Skąd wzięła się nazwa Smutnych Braci?
Przygotowując formularz zgłoszeniowy do Konkursu Drzewo Roku, zobligowany byłem do podania nazwy, bądź imienia opisywanego kandydata. Przeprowadziłem szybką analizę miejsca, w którym rosną drzewa, przynależności gatunkowej oraz pokroju… i pomysł pojawił się w mojej głowie. Sosnowieckie buki rosną w parze i mają podobne obwody pni, przez co stwierdziłem, że muszą to być bracia. Dodatkowo rosną w rejonie ulicy Smutnej, mają zwisające gałązki (imitując tym samym wierzbę płaczącą) oraz znajdują się na terenie cmentarza. Wszystkie te cechy kojarzą się ze smutkiem. Połączyłem więc pierwszą i drugą część analizy, co dało wyjątkową nazwę – SMUTNI BRACIA.
Unikatowe cechy „Smutnych Braci”
Smutni Bracia to potężne i malownicze drzewa o płaczącej sylwetce oraz gęstym ulistnieniu. Stanowią przepiękny element kompozycyjny i historyczny miejsca, w którym przyszło im rosnąć. Były świadkami wielu wydarzeń historycznych: od czasów zaborów, po ustanowienie Sosnowca miastem, a na przemianach społeczno-ekonomicznych współczesnej Polski kończąc.
Należy przypuszczać, że są to okazy starsze niż sosnowiecka nekropolia, na której rosną. Cmentarz ewangelicki w Sosnowcu, który wchodzi w skład Cmentarza Wielowyznaniowego, został założony w 1894 r. Natomiast dokonane przeze mnie pomiary obwodów pni na wysokości 130 cm pozwoliły mi oszacować wiek buków zwyczajnych (Fagus sylvatica) w odmianie „Pendula”, na około 186 – 195 lat.
Piękno „Smutnych Braci” dostrzegli wielcy przemysłowcy i przedsiębiorcy z Zagłębia: Dietlowie i Meyerholdowie, którzy w cieniu monumentalnych drzew mają swoje niezwykłe grobowce. Po śmierci wybitnych przedstawicieli tych rodów: Henryka Dietla i Jana Meyerholda, wzniesiono na ich cześć budowle wzorowane na antycznych grobowcach rzymskich. To właśnie dzięki temu dwa buki pospolite zyskały jeszcze większy prestiż. Wykorzystano symbolikę wywodząca się z mitologii rzymskiej, gdzie uważano, że buki porastały Olimp, a w ich koronach gnieździły się mądre sowy i wrony morskie. Dodatkowo spotęgowano pozytywny przekaz tych drzew poprzez wykorzystanie celtyckich i słowiańskich wierzeń, według których buki chronią ludzi przed złymi mocami oraz zapewniają spokój i bezpieczeństwo. W kontekście rodzinnych grobowców znamienitych rodów Sosnowca, miało to ogromne znaczenie.
Przez dziesiątki lat, począwszy od założenia Cmentarza Wielowyznaniowego, wielu Sosnowiczan kojarzy „Smutnych Braci” ze zgodą i kompromisem. W końcu niewiele jest miejsc, a szczególnie cmentarzy, które łączą ludzi wielu wyznań tj. ewangelików, chrześcijan i żydów.
W przypadku naszych sosnowieckich buków, nie bez znaczenia są ich pokrój i forma. Na terenie Polski bardzo mało jest tak dużych buków pospolitych w odmianie „Pendula”. Z reguły są to niewielkie drzewa o płaczącej sylwetce i purpurowym ulistnieniu, które upiększają małe ogrody przydomowe. Dlatego tak ogromne znaczenie przyrodnicze mają „Smutni Bracia”, którzy wyróżniają się wysokością oraz gęstymi parasolami błyszczących liści. Doznania estetyczne są potęgowane jesienią, gdy drzewa rosnące na słonecznej wystawie przybierają czerwone, brązowe, a czasami żółte szaty, co wzmacnia akcent pokrojowy i kolorystyczny.
Mimo iż buki rosną stosunkowo wolno, a odmiana „Pendula” potrzebuje do prawidłowego rozwoju stałego dostępu do wody, to nasze sosnowieckie okazy osiągnęły niebagatelne rozmiary: 15 metrów wysokości i rozpiętość nakładających się koron drzew przekraczającą 10 metrów. Ich obwody pni to 205 cm i 215 cm. Rosnąc na trudnym terenie, niemalże w centrum miasta, zachowują perfekcyjny stan fitosanitarny. Wyjątkowość tych drzew rosnących w rejonie ulicy Smutnej i Alei Mireckiego, przyczyniała się do objęcia ich uchwałą nr XXXII/634/2001 Rady Miejskiej w Sosnowcu z 24 maja 2001 roku w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej, w drodze uznania za pomniki przyrody pojedynczych tworów przyrody ożywionej na terenie miasta Sosnowca (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2001 r. Nr 35, poz. 920; 2001-06-22).
W mojej ocenie „Smutni Bracia” łączą w sobie czynniki: krajobrazowy, kulturowy oraz przyrodniczy. Ukazują niezwykły motyw przekraczania granic, pomiędzy tym co pierwotne (pradawne buczyny), sacrum (cmentarz i religia) oraz profanum (motywy śmierci i życia). W XIX wieku buki, podobnie jak inne drzewa liściaste, były naturalną formą tworzenia ogrodzeń wokół cmentarzy. Zapewne dlatego wykorzystano ich obecność w północno-wschodniej części cmentarza ewangelicko-augsburskiego, a samo kamienne ogrodzenie wykonano w odległości 1,5 m od nich, obok wejścia od strony ul. Gen. Grota-Roweckiego w Sosnowcu, aby wzmocnić pozytywny aspekt obecności drzew.
Tak niezwykłe cechy i łączenie wielu wymiarów, spowodowało, że Smutni Bracia znaleźli się w finałowej 16. Konkursu Drzewo Roku (sylwetki wszystkich kandydatów znajdują się pod tym linkiem: Finaliści edycji 2020).
Buki z Sosnowca w lokalnych mediach
Bardzo cieszy mnie zainteresowanie lokalnych mediów, które doceniły drzewa rosnące na terenie Cmentarza Wielowyznaniowego. Dwa przepiękne drzewa z gatunku buk zwyczajny (Fagus sylvatica) w odmianie „Pendula” zostały opisane przez:
- Twoje Zagłębie: Smutni Bracia z Sosnowca w finale konkursu na Drzewo Roku 2020 oraz
- Gazetę Wyborczą – Sosnowiec: Dwaj Smutni Bracia z Sosnowca w finale konkursu Drzewo Roku 2020
Co ciekawe, bukami zainteresowała się również rozgłośnia radiowa – Radio eM 107,6 Fm, dla której udzieliłem krótkiego wywiadu: Sosnowiec. Smutni Bracia biorą udział w konkursie na „Drzewo Roku” organizowanym przez Klub Gaja. Udział w finale konkursu Drzewo Roku spowodował, że mam za sobą pierwszy telewizyjny wywiad! Dziękuję TVP3 Katowice za możliwość podzielenia się informacjami o „Smutnych Braciach”. Fragment dotyczący „Smutnych Braci” rozpoczyna się od 9:40 minuty poniższego wydania –> Aktualności. Natomiast Ci, którzy chcieliby zobaczyć tylko ten wycięty fragment to pozostawiam link do mojego kanału YouTube (trzeba pogłośnić nagranie).
Awans do finałowej 16. corocznego plebiscytu Drzewo Roku jest ogromną nobilitacją i moim osobistym sukcesem. Nasze buki powalczą o zaszczytny tytuł najbardziej unikatowego drzewa w Polsce. To olbrzymia promocja lokalnej przyrody oraz szansa do edukacji społeczeństwa w tematyce proekologicznej. A to wszystko dzięki plebiscytowi Klub Gaja, w którym każdy z nas może mieć swój udział.
Buki to dopiero początek…
Drzewa w miastach to skarb. Regulują mikroklimat otoczenia, łagodząc nagłe zmiany temperatury i zwiększając wilgotność powietrza. Stare drzewa są bardzo często najpiękniejszymi elementami naszych codziennych przestrzeni życiowych.
Dlatego z niecierpliwością czekam na informację, czy „Strażnik Kopalni”, który również walczył o finał plebiscytu Drzewo Roku, zostanie uznany przez Radę Miejską w Sosnowcu, pomnikiem przyrody. Stosowny wniosek złożyłem 17 października 2019 roku i dalej oczekuję na odpowiedź w tej sprawie. Wiąz szypułkowy rośnie w mojej dzielnicy (Niwka), dlatego mam do niego słabość. Liczę na to, że doczekam się ochrony prawnej dla tego wiekowego drzewa. Pewne jest jedno, za rok na pewno Strażnik Kopalni będzie kandydował o tytuł Drzewa Roku.
Poza tym nie ustanę w działaniach na rzecz ochrony ptaków w Sosnowcu. Nadal wierzę w to, że uda się ochronić siedliska lęgowe czajek w rejonie Potoku Zagórskiego. Kontynuowane będą również zimowe i wiosenne spacery w ramach Ptakoliczenia. A mieszkańcy Niwki mogą być pewni, że poprzez sosnowiecki Budżet Obywatelski będę zmieniał naszą dzielnicę na bardziej przyjazną przyrodzie i mieszkańcom.
Przyroda Dla Sosnowca - Przemysław Bartos 